Turbulentie: wat veroorzaakt het en is het gevaarlijk?
Vliegen: de een vindt het een feestje, de ander kan niet wachten tot hij weer met beide benen op de grond staat. Maar zelfs als je niet bang bent om te vliegen, is turbulentie over het algemeen een ietwat onaangename ervaring. Het gevoel dat iets krachtiger is dan het vliegtuig zelf kan behoorlijk beangstigend zijn. Maar is turbulentie eigenlijk gevaarlijk?
Laten we vooropstellen: natuurlijk is het niet gek om bang te zijn. De mens is van nature niet ontstaat om te vliegen; je hebt immers benen om te lopen in plaats van vleugels om mee te vliegen. Je neiging om te vliegen ontbreekt biologisch gezien, waardoor zeker gekke bewegingen in de lucht heel beangstigend kunnen aanvoelen – terwijl een vogel zijn ogen er niet voor zou knipperen. Gelukkig zijn we als mens ook zo geëvolueerd dat we situaties kunnen interpreteren en met de juiste kennis onze angst kunnen wegnemen. Heb jij dus vliegangst door turbulente ervaringen, lees dan snel verder!
Wat is turbulentie?
Turbulentie treedt op wanneer de luchtstroom plotseling verandert. Vergelijk de lucht met water: ook lucht kent wervelingen en stromingen. Turbulentie wordt veroorzaakt door verschillen in temperatuur, druk en windsnelheid op verschillende hoogten in de atmosfeer. De lucht is overal gevuld met tal van draaikolken: sommige daarvan zijn microscopisch, andere zijn zo groot als een orkaan. Een zogeheten vortex moet de grootte hebben van het object dat het beïnvloedt om merkbaar te zijn. Zelfs op de grond komen deze draaikolken voor, maar omdat ze dus meestal niet groot of krachtig genoeg zijn om je omver te werpen, merk je daar als mens niets van. In een vliegtuig merk je dus pas turbulentie als je in contact komt met een windwerveling die zo groot is als het vliegtuig. Dat kan ervoor zorgen dat een vliegtuig heen en weer gaat schudden en je als passagier het gevoel krijgt dat je in een achtbaan zit.
Verschillende soorten turbulentie
De meest voorkomende oorzaak is deze thermische turbulentie, wat dus wordt veroorzaakt door temperatuurverschillen in de atmosfeer. De warme lucht van de aarde zet uit en stijgt op. Terwijl de warme lucht stijgt, daalt de temperatuur. Na het dauwpunt ontstaan er doorgaans condens in de lucht, ook wel cumuliforme bewolking genoemd. In die bewolking is turbulentie te zien, zowel met het blote oog als met de weerradar in de cockpit.
De uitzondering is als de lucht heel droog is. Dan ontstaan er geen vochtdeeltjes en is de turbulentie niet te zien én niet te detecteren door de weerradar. Deze clear air turbulence kan piloten dus overvallen.
Een andere oorzaak van turbulentie is mechanische turbulentie, wat wordt veroorzaakt door bewegende luchtstromen zoals jetstreams. Deze windsnelheden kunnen variëren van tachtig tot driehonderd kilometer per uur en kunnen door depressies in hoge- en lagedrukgebieden plotseling van richting veranderen. Als een vliegtuig gebruik maakt van zo’n jetstream, kan zo’n verandering van richting voor turbulentie zorgen. Op het noordelijk halfrond waaien jetstreams overwegend van west naar oost. Luchtvaartmaatschappijen houden rekening met deze winden: moeten ze van oost naar west vliegen, dan vermijden ze de jetstreams omdat deze voor tegenwind zorgen. De andere kant op maken ze er juist gebruik van, want dat kan een vlucht van New York naar Amsterdam met gemak twee uur korter maken.
Ten slotte kan turbulentie ook worden veroorzaakt door convectieve turbulentie, wat wordt veroorzaakt door onweersbuien. Wanneer vochtige lucht opstijgt en afkoelt, kan dit leiden tot convectieve turbulentie, wat kan resulteren in harde windstoten en turbulentie. Zelfs als het oog van een storm ruim dertig kilometer verwijderd is, kan dat nog turbulentie veroorzaken door de golfbewegingen die ontstaan door onweer. Daar kan een vliegtuig veilig doorheen vliegen, maar de vlucht kan wat oncomfortabeler worden. Als het hard waait, kan turbulentie ook al laag bij de grond ontstaan wat lastig kan zijn bij opstijgen en landen.
Weten piloten dat er turbulentie aankomt?
Hoewel piloten turbulentie niet altijd kunnen zien, weten ze vaak wel of, waar en wat voor turbulentie er gaat komen, dankzij rapporten van andere vliegtuigen, weerberichten en radarapparatuur. Op basis van die kennis kunnen ze de route of de hoogte aanpassen en anders de stewards en stewardessen instrueren om de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen in de cabine.
Echter, zogeheten clear air turbulence kan piloten dus soms overrompelen. Als dat gebeurt en de piloten kunnen de turbulentie niet vermijden, zullen ze het teken ‘stoelriemen vast’ aanzetten en in heftige situaties ook het cabinepersoneel instrueren om plaats te nemen. Omdat clear air turbulence veroorzaakt wordt door warme en droge lucht, kunnen we ervan uitgaan dat naarmate het klimaat verder opwarmt, dit soort turbulentie vaker zal plaatsvinden.
Heb je ergens in het vliegtuig minder last van turbulentie?
De plek die waarschijnlijk het minst hobbelig is, is in het middel van het vliegtuig boven de vleugels. De staart is over het algemeen de plek waar je de turbulentie het meeste voelt.
Hoe vaak komt turbulentie voor?
Turbulentie komt ontzettend vaak voor; wie geregeld vliegt zal dat kunnen beamen en weet dan ook dat het over het algemeen geen reden is voor ongerustheid. Als je bedenkt hoe turbulentie wordt veroorzaakt, kun je je voorstellen dat het in meer of mindere mate bijna overmijdelijk is. Luchtvaartpersoneel ziet het dan over het algemeen dan ook als een comfortprobleem, niet als een veiligheidsprobleem.
Is turbulentie gevaarlijk?
Wanneer verhalen over intense vliegtuigturbulentie in het nieuws komen, komt dat omdat die scenario's zeldzaam genoeg zijn om als nieuwswaardig te worden beschouwd. Volgens gegevens van de Federal Aviation Administration zijn tussen 2009 en 2021 slechts 30 passagiers en 116 bemanningsleden ernstig gewond geraakt door turbulentie – omdat ze zelf door de cabine werden geslingerd of geraakt werden door losse voorwerpen. Als je bedenkt hoeveel vluchten er dagelijks plaatsvinden, is dat aantal vrijwel nihil. Desalniettemin raken gemiddeld genomen 58 mensen per jaar gewond door turbulentie omdat ze hun veiligheidsgordel niet dragen. Dat benadrukt nog maar eens het belang om de veiligheidsmaatregelen op te volgen.
Het begrijpen van statistische waarschijnlijkheden helpt echter niet altijd om vliegangst te genezen. Daarom is het belangrijk om turbulentie te begrijpen en hoe weinig het vliegtuigen beïnvloedt.Voor jou als passagier voelt de beweging vaak groter of intenser dan hij in werkelijkheid is. De impact van turbulentie op een vliegtuig werd gemeten als licht, matig, ernstig of extreem. Maar liefst tachtig procent van de turbulentie in commercieel vliegverkeer is licht.
Over het algemeen wordt turbulentie beschouwd als veilig. Moderne vliegtuigen zijn ontworpen om turbulentie te weerstaan en uitgerust met speciale apparatuur om het weer te monitoren en de piloot te waarschuwen voor eventuele problemen. In feite kunnen vliegtuigen tot 50% van hun eigen gewicht verdragen in turbulentie en kunnen ze zelfs door sterke turbulentie vliegen zonder enige schade op te lopen.
Kijk maar eens naar dit filmpje, waarin ze hun uiterste best deden om de vleugels van een Boeing 777 te breken:
Er zijn echter enkele gevallen waarin turbulentie kan leiden tot gevaarlijke situaties, zoals de Lufthansa-vlucht in maart waarbij zeven passagiers opgenomen moesten worden in het ziekenhuis. In zeldzame gevallen kan harde turbulentie leiden tot structurele schade aan het vliegtuig, hoewel dit zelden voorkomt en meestal alleen gebeurt bij extreme turbulentie. In dergelijke gevallen kan de piloot besluiten om een noodlanding te maken om de veiligheid van de passagiers te garanderen.
Dus onthoud: turbulentie kan ongemakkelijk zijn, maar hé, niets in het leven komt zonder een paar hobbels onderweg.
Meer tips om veilig en betaalbaar te vliegen? Kijk op onze themapagina 'Vliegen'!
Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
