Schokkend mooi Chili

Ben jij ooit in Chili geweest? (Foto: Columbus © Paul de Roos)

Krap een uur later zitten we wéér rechtop in bed – voor de tweede keer worden we een aantal seconden lang door elkaar gerammeld. Echt goed slapen doen we de rest van die nacht niet meer. De volgende ochtend vertelt onze gastvrouw dat de beving wel meeviel. ‘We hebben ze hier wel krachtiger gehad,’ zegt ze laconiek. ‘Voor zover

ik heb gehoord, zijn er gelukkig geen slachtoffers gevallen. Ook de schade aan gebouwen en

wegen is te verwaarlozen.’ Op de voorpagina van de lokale krant lezen we dat het ging om twee zeebevingen van 6,9 op de schaal van Richter, circa tachtig kilometer voor de kust. Dit type beving kan verwoestende tsunami’s veroorzaken, en ik begrijp nu waarom overal aan de Chileense kust waarschuwingsborden met vluchtroutes staan. Ruim een week eerder ben ik samen met mijn vrouw begonnen aan een reis door het fascinerende noorden van Chili, zigzaggend van de kustplaats Arica, dicht bij de Peruaanse grens, naar de hoofdstad Santiago. Tijdens de reis is ons één ding duidelijk geworden: leven in een land dat bijna volledig binnen de Ring van Vuur ligt – het hoefijzervormig gebied rondom de

Grote Oceaan dat bekendstaat om zijn vulkanische activiteit – betekent leren leven met aarden zeebevingen, tsunami’s en uiteraard vulkaanuitbarstingen. De Chilenen weten dat als geen ander; ze worden geregeld opgeschrikt door aardse en onderzeese oprispingen. Soms is er grote paniek en vallen er slachtoffers, maar veelal is er sprake van enkel materiële schade.Tegenover die destructie staat creatie. Dat het land al miljoenen jaren ‘in beweging’ is, heeft ervoor gezorgd dat Chili adembenemende landschappen rijk is: gortdroge woestijnen, diepblauwe meren en met sneeuw bedekte vulkanen. Een walhalla, met andere woorden, voor natuurliefhebbers. 

Feestje op het kerkhof

Aardbevingen en  ulkaanuitbarstingen zijn ook onlosmakelijk verbonden met het leven van de inheemse Aymara-indianen, in de hooglanden van de Andes. Doordat ze zich hebben kunnen ontworstelen aan de Spaanse overheersers van Zuid-Amerika, is een groot deel van hun cultuur behouden gebleven. Hoewel inmiddels het grootste deel van de ongeveer vijftigduizend in Chili levende Aymara katholiek is, maken animistische tradities en rituelen nog steeds een belangrijk deel van hun dagelijks leven uit. Zo zijn bergen, vulkanen, meren en rivieren heilige plekken waar de geesten van de voorouders rondwaren. De Aymara hebben ook een radicaal ander beeld van tijd en ruimte. Waar bij ons het

verleden achter ons ligt en de toekomst vóór ons, is dit voor de Aymara precies andersom. Dat maken ze onder andere duidelijk door hun handgebaren. Als de Aymara over het verleden spreken, wijzen ze naar voren, en als er over de

toekomst wordt gepraat, wijzen ze naar achteren. Je kunt immers niet zien wat er achter je gebeurt; je weet alleen met zekerheid te zeggen wat er zich vóór je afspeelt. De Aymara-cultuur staat onder druk. In de kuststad Arica, aan het begin van mijn reis, spreek ik Enrique Huanca. Hij komt oorspronkelijk uit het Aymara-dorp Parinacota, 150 kilometer naar het oosten, hoog in de Andes. ‘Het leven daar is hard. De mensen leven er al generaties lang van het houden van lama’s en alpaca’s. Maar dit levert de laatste jaren steeds minder op en zeker voor de jeugd is er weinig toekomst. Veel bewoners trekken weg, alleen de ouderen blijven.’ Als Enrique ons mee op sleeptouw neemt naar Parinacota, vallen inderdaad de stilte en leegte in het dorpje op.