De verborgen held; San Simon
Quetzaltenango
Guatemala
Kokkeeri
De verborgen held; San Simon
De verborgen held; San Simon
Zijn naam was Paul. Hij was Canadees uit Quebec en een beetje de nestor van onze Spaanse talenschool in Quetzaltenango. Het was immers zijn tweede week op de school en wij kwamen net aan. Een van de leraressen had bedacht dat het wel een leuke introductie zou zijn als onze Paul zijn vorderingen in de Spaanse taal zou demonstreren door ons een verhaal te vertellen.
Arme Paul. Niet gehinderd door enige vaardigheid in de Spaanse taal vertelde hij een kwartier over ene San Simon. Tenminste, dat begrepen we later. Paul bleek in zijn eerste week namelijk niet echt veel te hebben opgestoken. Onverstaanbaar en niet te begrijpen (al speelde daar onze eigen middelmatige kennis van het Spaans misschien een rol) brabbelde hij zijn verhaal. Nu was hij al zeer moeilijk te verstaan in het Engels met ongelofelijk Frans accent (wij vroegen ons eigenlijk af of Engelse les niet beter voor hem was geweest, als Canadees…), maar door de mix van talen waarin hij de presentatie gaf, begreep niemand echt veel van zijn verhaal. Mijn nieuwsgierigheid was echter wel gewekt!
Uit de nadere toelichting van onze lerares bleek dat San Simon een katholiek priester was, die wegens wangedrag (voornamelijk veroorzaakt door drank en vrouwen) uit de kerk was geschopt. Maar door zijn grote populariteit bij de Maya bevolking, kreeg hij onderdak bij verschillende families. Op deze manier kon hij vervolging voorkomen. Door zijn schuilplaats steeds te verplaatsen bleef hij uit handen van de kerk. Daarmee startte de traditie van San Simon. Onze priester is al een paar eeuwen dood, maar nog steeds houdt de inheemse bevolking in de dorpen rond Quetzaltenango het gebruik in stand. Ze brengen San Simon nog steeds van huis naar huis. Niet meer om de katholikek voor de gek te houden, maar om alle dorpelingen de kans te geven spullen te offeren, voor geluk en voorspoed.
Zoals elke Spaanse talenschool in Quetzaltenango organiseerde ook de onze een excursie naar het tijdelijke huis van onze vriend San Simon. Wij gingen hem zoeken in het bergdorp Zunil. Na een prachtige rit door een landbouwgebied waar ruim negentig procent van de bevolking van Maya-origine is, arriveerden we op de plaats van bestemming. Maar de chauffeur was al een paar maanden niet meer in Zunil geweest en wist niet in welk huis San Simon momenteel logeerde. Gelukkig zijn er altijd wel een paar kinderen in de buurt om je naar het juiste huis te brengen.
Daar aangekomen merken we dat de scheiding commercie en religie ook in Guatemala niet meer heilig is. Gewoon entree betalen (circa U$ 1,-) en een toeslag per foto. En eigenlijk hebben ze gelijk ook. Je bent toch een indringer in een traditioneel ritueel van de plaatselijke bevolking. Dat merk je meteen als je de donkere ruimte binnenkomt waar de ex-priester San Simon zich bevindt. In de hoek zit in het vage licht van kaarsen een levensgrote pop op een schommelstoel. Cowboyhoed, krullend lang donker haar, pilotenzonnebril, wit pak en handschoenen. Is het Michael Jackons, is het Elvis…..? Aan zijn voeten zit een aantal indiaanse boeren op hun knieën tussen brandende kaarsen in gebed verzonken. In andere omstandigheden zou ik bij de eerste aanblik van het object, dat de heilige moet voorstellen, gelijk in de lach schieten. Vreemd genoeg gebeurt dat nu niet. De sfeer in de kamer en het gedrag van de bezoekende en biddende boeren maakt direct indruk. Ondanks dat de gemiddelde Brabantse carnavalvereniging zich zou schamen voor zo’n slecht gemaakte pop, voel ik de aanwezigheid van San Simon. Ik ben gegrepen door de serieusheid van de rituelen die hier plaatsvinden.
Zodra de mannen (ik zie slechte een enkele vrouw) klaar zijn met hun gebed voor een goede oogst, meer geluk, gezondheid of een goede marktdag, brengen ze een offer aan San Simon. Het offer kan bestaan uit een kleurrijke kaars (elke wens heeft een andere kleur), sigaretten, cola, brood, bier of sterke drank. Sterke drank en sigaretten zijn het populairst. De aanbidders wisselen elkaar in grote regelmaat af. Het ritueel neemt toch wel bizarre vormen aan als de offer-sigaretten aangestoken in de mond van de pop worden geplaatst. Bij een drank-offer zet de bezoeker de fles aan de mond van de pop, terwijl de huiseigenaren San Simon met stoel en al achterover kiepen, zodat de heilige de drank binnenkrijgt.
Gefascineerd kijk ik ruim een half uur sprakeloos toe. Dan zit mijn tijd erop. Een bijzondere ervaring rijker verlaat ik de tijdelijke schuilplaats van San Simon. Daarna komen toch de vragen. Waarom aanbidt de lokale bevolking deze (in duidelijk westerse kledij gestoken) pop? Waarom offeren deze zeer arme landbouwers zulke kostbare produkten? Waarom zoveel vertrouwen in een pop terwijl de problemen en armoede van deze Maya’s met de dag toenemen? Waarom…….?
Onze leraar, zelf een mestizo, kan niet al mijn vragen beantwoorden. Op een van mijn meer praktische vragen, ‘wat gebeurt er met de drank die ze in die pop gieten?’, heeft hij wel antwoord. Hij weet wel te vertellen dat er een plastic vat in de pop zit. Degenen die het tijdelijk onderdak voor onze heilige verzorgen, drinken iedere avond het vat leeg onder het genot van de overgebleven sigaretten…….
Hierdoor ontwaak ik op toch wel ruwe wijze uit de religieuze mythische droom waar ik me voor even in bevond.
Nu begrijp ik gelijk het instemmend geknik en het tevreden gemompel van de huiseigenaren bij elk geofferde sigaret en fles sterke drank…….